Άγχος σύμμαχος ή εχθρός;

ΑΓΧΟΣ ΣΥΜΜΑΧΟΣ Ή ΕΧΘΡΟΣ; 

Ο όρος «στρες» έχει εισαχθεί στη δυτική ιατρική από τον W.Cannon δίνοντας την έννοια του ερεθίσματος, της αντίδρασης και συναγερμού και στη συνέχεια, την έννοια μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης.
Ο H. Selyeτο 1936, εισήγαγε για πρώτη φορά τον όρο stress και το ορίζει ως ''μη-ειδική απόκριση του οργανισμού σε κάθε ερέθισμα πραγματικής ή φανταστικής που υποβάλλεται σε αυτόν''

Το άγχος αν και δεν είναι από μόνο του μία παθολογική κατάσταση, μπορεί σε καταστάσεις υπερβολής να γίνει γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη ενός μεγάλου αριθμού ασθενειών.

Το σύστημα του στρες παίζει κεντρικό παρθενογενετικό ή επιβαρυντικό ρόλο σε όλες τις σύγχρονες παθήσεις, όπως στην παχυσαρκία και στο μεταβολικό σύνδρομο, την αρτηριακή υπέρταση, τις αλλεργικές και αυτοάνοσες φλεγμονώδεις παθήσεις, στα χρόνια σύνδρομα πόνου και κόπωσης, καθώς και στις καταστάσεις άγχους και κατάθλιψης.

Στο πρώτο στάδιο του άγχους ''eustress'' εάν το σύστημα του στρες ανταποκριθεί στην πίεση όταν υπάρχει κίνδυνος, μέσω πολύπλοκων ορμονικών και βιοχημικών μεταβολών ο εαυτός μας, οργανώνεται αμυντικά αυξάνοντας την ζωτικότητα και την δύναμη αντίστασης του και αυτές οι θετικές μεταβολές μας βοηθούν να ζούμε φυσιολογικά και να ανταποκρινόμαστε στην βίαιη –λόγω κρίσης- αναπροσαρμογή της καθημερινότητα μας: ''προσαρμοστική απόκριση''.

Εάν όμως το σφυροκόπημα της συνεχιζόμενης έντασης συνεχίζεται, ''παθολογικό στρες'', η δυναμική ισορροπία της ομοιόστασης καταρρέει, με την σταδιακή κατάργηση της άμυνας, με αποτέλεσμα κατάρρευση και αδυναμία προσαρμογής περαιτέρω σε νέες συνθήκες με αποτέλεσμα την εμφάνιση της ασθένειας. Για παράδειγμα, η κρίση των αρχών της δεκαετίας του '90 στη Ρωσία είχε ως αποτέλεσμα την πρωτοφανή πτώση του προσδόκιμου ζωής περίπου κατά τρία χρόνια, η οποία αποδόθηκε στην αύξηση της θνησιμότητας από καρδιαγγειακές παθήσεις.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΑΓΧΟΥΣ

> υποκείμενο αίσθημα έντασης και εκνευρισμού,
> υπερβολική ανησυχία,
> ευερεθιστικότητα,
> νευρικότητα,
> δυσκολία στη συγκέντρωση,
> διαταραχές ύπνου,
> αίσθημα πνιγμονής, δύσπνοιας, υπεραερισμός,
> τρόμος, μυϊκές συσπάσεις, αίσθημα αστάθειας,
> ζάλη,
> κόπωση,
> πόνος στο στήθος,
> 24-υπερδραστηριότητα του αυτόνομου νευρικού συστήματος: εφίδρωση, εξάψεις- ωχρότητα, ταχυκαρδία, αίσθημα παλμών, ψυχρότητα άκρων χειρών, διάρροια, ξηροστομία, συχνοουρία, ραχιαλγία, κεφαλαλγία,
> συμπτώματα υπερδιέγερσης: έντονη αντίδραση ξαφνιάσματος και αυξημένη εγρήγορση,
κάποια γνωστική δυσλειτουργία: έλλειψη προσοχής και προβλήματα συγκέντρωσης,
δυσκαταποσία,
> ελάττωση της libido,
> ανακάτεμα και «σφίξιμο» στο στομάχι.

Πολλά από αυτά τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν κι από άλλες αιτίες, πέρα από το άγχος (Hollonder – Kaplan and Sadock’s, 1996).

Το Μετατραυματικό στρες ή Μετατραυματική αγχώδης διαταραχή ειναι ένα σύνδρομο το οποίο εμφανίζεται με την ανάμνηση ενός οδυνηρού γεγονότος ή εμπειρίας που είχε ένα άτομο και κατάφερε να επιβιώσει, μετά την πάροδο 3 έως 6 μηνών ή ακομα και πολλών χρονών.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ & ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΤΟΥ

Για την επαναφορά της ομοιόστασης, ενεργοποιούνται ορμόνες, όπως η αδρεναλίνη, η νοραδρεναλίνη, η κορτιζόλη και η ιντερλευκίνη-6.
Όταν όμως επέλθει δυσομοιόσταση, λόγω της χρόνιας και επίμονης δράσης, οι ορμόνες αυτές προκαλούν ζημιά στον οργανισμό: διαταράσσουν τη φυσιολογία των κυττάρων και τη μεταβολική δραστηριότητά τους και ενεργοποιούν τις οξειδωτικές τους λειτουργίες.

Όλες αυτές οι μεταβολές έχουν ως αποτέλεσμα:

> προβλήματα στον ύπνο,
> την επιτάχυνση της γήρανσης (το δέρμα εμφανίζεται πιο γερασμένο διότι καταστρέφεται το κολλαγόνο και αποδομείται μυϊκός ιστός επειδή τα αμινοξέα μετατρέπονται σε γλυκόζη ενώ ταυτόχρονα εμποδίζεται η ανάπτυξη νέου μυϊκού ιστού μέσω της πρωτεϊνοσύνθεσης),
> να προκαλούν παχυσαρκία (η κορτιζόλη αυξάνει την όρεξη και το λίπος έχει την τάση να συγκεντρώνεται στον αυχένα και τον κορμό),
> να εμφανίζονται μεταβολικά προβλήματα (η κορτιζόλη είναι διαβητογόνος ορμόνη διότι σε βάθος χρόνου, όταν βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, αποδυναμώνει τη διαχείριση της γλυκόζης και καθιστά αδύνατη την αντίδραση του σώματος στην ινσουλίνη. Προκαλεί δηλαδή αντίσταση στην ινσουλίνη, μια κατάσταση που μπορεί να εξελιχθεί σε διαβήτη τύπου 2),
> την οστεοπόρωση,
> να προάγουν την αθηροσκλήρωση,
> να προάγουν την καρδιαγγειακή νόσο: σύμφωνα με τον καθηγητή καρδιολογίας Δ. Τούσουλη η αύξηση της ανεργίας κατά 1% αυξάνει κατά 4% την θνησιμότητα,
> να διαταράσσουν την λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος (μειώνοντας κυρίως τα λεμφοκύτταρα),
> να αυξάνουν τις πιθανότητες λοίμωξης,
> να αυξάνουν τις πιθανότητες καρκινογένεσης στον οργανισμό,
> να μειώνεται η δράση της βιταμίνης D (στεροειδής ορμόνη),
> να εμφανίζονται ψυχικές διαταραχές (παρατηρούνται σε υπερέκκριση κορτιζόλης),
> να εμφανίζουν τα παιδιά συμπτώματα > > υπερκινητικότητας από μητέρες με άγχος κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης,
> να γίνεται πιο δύσκολη η διαχείριση του χρόνιου πόνου,

Η υπέρ- ή υπό-απόκριση του συστήματος του στρες επηρεάζει την ανάπτυξη και συντελεί σε πολλά χρόνια συµπεριφορικά, ενδοκρινικά, μεταβολικά, αλλεργικά και αυτοάνοσα νοσήματα,

Η προγεννητική περίοδος, η βρεφική ηλικία, η παιδική ηλικία και η εφηβεία αποτελούν σηµαντικά στάδια της ζωής, τα οποία χαρακτηρίζονται από μεγάλη πλαστικότητα και, ως εκ τούτου, από μεγαλύτερη ευαλωτότητα στα στρεσογόνα ερεθίσµατα. Κατά τη διάρκεια αυτών των περιόδων, οι διαµεσολαβητές της οµοιόστασης επιδρούν ακόμη και στο γονιδίωµα µας και προκαλούν χημικές αλλαγές στο DNA και τη χρωµατίνη των κυττάρων µας.